వాక్యవృత్తిః
సర్గస్థితిప్రళయహేతుమచిన్త్యశక్తిం
విశ్వేశ్వరం విదితవిశ్వమనన్తమూర్తిమ్ |
నిర్ముక్తబన్ధనమపారసుఖామ్బురాశిం
శ్రీవల్లభం విమలబోధఘనం నమామి || 1 ||
యస్య ప్రసాదాదహమేవ విష్ణుః
మయ్యేవ సర్వం పరికల్పితం చ |
ఇత్థం విజానామి సదాత్మరూపం
తస్యాఙ్ఘ్రిపద్మం ప్రణతోఽస్మి నిత్యమ్ || 2 ||
తాపత్రయార్కసన్తప్తః కశ్చిదుద్విగ్నమానసః |
శమాదిసాధనైర్యుక్తః సద్గురుం పరిపృచ్ఛతి || 3 ||
అనాయాసేన యేనాస్మాన్ముచ్యేయం భవబన్ధనాత్ |
తన్మే సంక్షిప్య భగవన్ కైవల్యం కృపయా వద || 4 ||
గురురువాచ |
సాధ్వీ తే వచనవ్యక్తిః ప్రతిభాతి వదామి తే |
ఇదం తదితి విస్పష్టం సావధానమనాః శృణు || 5 ||
తత్త్వమస్యాదివాక్యోత్థం యజ్జీవపరమాత్మనోః |
తాదాత్మ్యం విషయజ్ఞానం తదిదం ముక్తిసాధనమ్ || 6 ||
శిష్య ఉవాచ |
కో జీవః కః పరశ్చాత్మా తాదాత్మ్యం వా కథం తయోః |
తత్త్వమస్యాదివాక్యం వా కథం తత్ప్రతిపాదయేత్ || 7 ||
గురురువాచ |
అత్ర బ్రూమః సమాధానం కోఽన్యో జీవస్త్వమేవ హి |
యస్త్వం పృచ్ఛసి మాం కోఽహం బ్రహ్మైవాసి న సంశయః || 8 ||
శిష్య ఉవాచ |
పదార్థమేవ జానామి నాద్యాపి భగవన్ స్ఫుటమ్ |
అహం బ్రహ్మేతి వాక్యార్థం ప్రతిపద్యే కథం వద || 9 ||
గురురువాచ |
సత్యమాహ భవానత్ర విజ్ఞానం నైవ విద్యతే |
హేతుః పదార్థబోధో హి వాక్యార్థావగతేరివ || 10 ||
అన్తఃకరణతద్వృత్తిసాక్షీ చైతన్యవిగ్రహః |
ఆనన్దరూపః సత్యస్సన్ కిం నాత్మానం ప్రపద్యతే || 11 ||
సత్యానన్దస్వరూపం ధీసాక్షిణం బోధవిగ్రహమ్ |
చిన్తయాత్మతయా నిత్యం త్యక్త్వా దేహాదిగాం ధియమ్ || 12 ||
రూపాదిమాన్యతః పిణ్డస్తతో నాత్మా ఘటాదివత్ |
వియదాదిమహాభూతవికారత్వాచ్చ కుమ్భవత్ || 13 ||
అనాత్మా యది పిణ్డోఽయముక్తహేతుబలాన్మతః |
కరామలకవత్సాక్షాదాత్మానం ప్రతిపాదయ || 14 ||
ఘటద్రష్టా ఘటాద్భిన్నః సర్వథా న ఘటో యథా |
దేహే దృష్టా తథా దేహో నాహమిత్యవధారయత్ || 15 ||
ఏవమిన్ద్రియదృఙ్నాహమిన్ద్రియాణీతి నిశ్చిను |
మనోబుద్ధిస్తథా ప్రాణో నాహమిత్యవధారయ || 16 ||
సంఘాతోఽపి తథా నాహమితి దృశ్యవిలక్షణమ్ |
ద్రష్టారమనుమానేన నిపుణం సమ్ప్రధారయ || 17 ||
దేహేన్ద్రియాదయో భావా హానాదివ్యాపృతిక్షమాః |
యస్య సన్నిధిమాత్రేణ సోఽహమిత్యవధారయ || 18 ||
అనాపన్నవికారః సన్నయస్కాన్తవదేవ యః |
బుద్ధ్యాదీంశ్చాలయేత్ప్రత్యక్సోఽహమిత్యవధారయ || 19 ||
అజడాత్మవదాభాన్తి యత్సాన్నిధ్యాజ్జడా అపి |
దేహేన్ద్రియమనఃప్రాణాః సోఽహమిత్యవధారయ || 20 ||
ఆగమన్మే మనోఽన్యత్ర సామ్ప్రతం చ స్థిరీకృతమ్ |
ఏవం యో వేత్తి ధీవృత్తిం సోఽహమిత్యవధారయ || 21 ||
స్వప్నజాగరితే సుప్తిం భావాభావౌ ధియాం తథా |
యో వేత్త్యవిక్రియః సాక్షాత్సోఽహమిత్యవధారయ || 22 ||
ఘటావభాసకో దీపో ఘటాదన్యో యథేష్యతే |
దేహావభాసకో దేహీ తథాహం బోధవిగ్రహః || 23 ||
పుత్రవిత్తాదయో భావా యస్య శేషతయా ప్రియాః |
ద్రష్టా సర్వప్రియతమః సోఽహమిత్యవధారయ || 24 ||
పరప్రేమాస్పదతయా మా న భూవమహం సదా |
భూయాసమితి యో ద్రష్టా సోఽహమిత్యవధారయ || 25 ||
యః సాక్షిలక్షణో బోధస్త్వంపదార్థః స ఉచ్యతే |
సాక్షిత్వమపి బోద్ధృత్వమవికారితయాత్మనః || 26 ||
దేహేన్ద్రియమనఃప్రాణాహంకృతిభ్యో విలక్షణః |
ప్రోజ్ఝితాశేషషడ్భావవికారస్త్వంపదాభిధః || 27 ||
త్వమర్థమేవం నిశ్చిత్య తదర్థం చిన్తయేత్పునః |
అతద్వ్యావృత్తిరూపేణ సాక్షాద్విధిముఖేన చ || 28 ||
నిరస్తాశేషసంసారదోషోఽస్థూలాదిలక్షణః |
అదృశ్యత్వాదిగుణకః పరాకృతతమోమలః || 29 ||
నిరస్తాతిశయానన్దః సత్యప్రజ్ఞానవిగ్రహః |
సత్తాస్వలక్షణః పూర్ణ పరమాత్మేతి గీయతే || 30 ||
సర్వజ్ఞత్వం పరేశత్వం తథా సమ్పూర్ణశక్తితా |
వేదైః సమర్థ్యతే యస్య తద్బ్రహ్మేత్యవధారయ || 31 ||
యజ్ఞానాత్సర్వవిజ్ఞానం శ్రుతిషు ప్రతిపాదితమ్ |
మృదాద్యనేకదృష్టాన్తైస్తద్బ్రహ్మేత్యవధారయ || 32 ||
యదానన్త్యం ప్రతిజ్ఞాయ శ్రుతిస్తత్సిద్ధయే జగౌ |
తత్కార్యత్వం ప్రపఞ్చస్య తద్బ్రహ్మేత్యవధారయ || 33 ||
విజిజ్ఞాస్యతయా యచ్చ వేదాన్తేషు ముముక్షుభిః |
సమర్థ్యతేఽతియత్నేన తద్బ్రహ్మేత్యవధారయ || 34 ||
జీవాత్మనా ప్రవేశశ్చ నియన్తృత్వం చ తాన్ప్రతి |
శ్రూయతే యస్య వేదేషు తద్బ్రహ్మేత్యవధారయ || 35 ||
కర్మణాం ఫలదాతృత్వం యస్యైవ శ్రూయతే శ్రుతౌ |
జీవనా హేతుకర్తృత్వం తద్బ్రహ్మేత్యవధారయ || 36 ||
తత్త్వంపదార్థౌ నిర్ణీతౌ వాక్యార్థశ్చిన్త్యతేఽధునా |
తాదాత్మ్యమత్ర వాక్యార్థస్తయోరేవ పదార్థయోః || 37 ||
సంసర్గో వా విశిష్టో వా వాక్యార్థో నాత్ర సమ్మతిః |
అఖణ్డైకరసత్వేన వాక్యార్థో విదుషాం మతః || 38 ||
ప్రత్యగ్బోధో య ఆభాతి సోఽద్వయానన్దలక్షణః |
అద్వయానన్దరూపశ్చ ప్రత్యగ్బోధైకలక్షణః || 39 ||
ఇత్థమన్యోన్యతాదాత్మ్యప్రతిపత్తిర్యదా భవేత్ |
అబ్రహ్మత్వం త్వమర్థస్య వ్యావర్తేత తథైవ హి || 40 ||
తదర్థస్య చ పారోక్ష్యం యద్యేతం కిం తతః శృణు |
పూర్ణానన్దైకరూపేణ ప్రత్యగ్బోధోఽవతిష్ఠతే || 41 ||
తత్త్వమస్యాదివాక్యం చ తాదాత్మ్యప్రతిపాదనే |
లక్ష్యౌ తత్త్వంపదార్థౌ ద్వావుపాదాయ ప్రవర్తతే || 42 ||
హిత్వా ద్వౌ శబలౌ వాచ్యౌ వాక్యం వాక్యార్థబోధనే |
యథా ప్రవర్తతేఽస్మాభిస్తథా వ్యాఖ్యాతమాదరాత్ || 43 ||
ఆలంబనతయాఽఽభాతి యోఽస్మత్ప్రత్యయశబ్దయోః |
అన్తఃకరణసమ్భిన్నబోధః స త్వం పదాభిధః || 44 ||
మాయోపాథిర్జగద్యోనిః సర్వజ్ఞత్వాదిలక్షణః |
పారోక్ష్యశబలః సత్యాద్యాత్మకస్తత్పదాభిధః || 45 ||
ప్రత్యక్పరోక్షతైకస్య సద్వితీయత్వపూర్ణతా |
విరుధ్యతే యతస్తస్మాల్లక్షణా సమ్ప్రవర్తతే || 46 ||
మానాన్తరవిరోధే తు ముఖ్యార్థస్య పరిగ్రహే |
ముఖ్యార్థేనావినాభూతే ప్రతీతిర్లక్షణోచ్యతే || 47 ||
తత్త్వమస్యాదివాక్యేషు లక్షణా భాగలక్షణా |
సోఽహమిత్యాదివాక్యస్థపదయోరివ నాపరా || 48 ||
అహం బ్రహ్మేతివాక్యార్థబోధో యావద్దృఢీ భవేత్ |
శమాదిసహితస్తావదభ్యసేచ్ఛ్రవణాదికమ్ || 49 ||
శ్రుత్యాచార్యప్రసాదేన దృఢో బోధో యదా భవేత్ |
నిరస్తాశేషసంసారనిదానః పురుషస్తదా || 50 ||
విశీర్ణకార్యకరణో భూతసూక్ష్మైరనావృతః |
విముక్తకర్మనిగడః సద్య ఏవ విముచ్యతే || 51 ||
ప్రారబ్ధకర్మవేగేన జీవన్ముక్తో యదా భవేత్ |
కిఞ్చిత్కాలమనారబ్ధకర్మబన్ధస్య సంక్షయే || 52 ||
నిరస్తాతిశయానన్దం వైష్ణవం పరమం పదమ్ |
పునరావృత్తిరహితం కైవల్యం ప్రతిపద్యతే || 53 ||
ఇతి శ్రీమత్పరమహంసపరివ్రాజకాచార్యవర్య శ్రీమచ్ఛఙ్కరాచార్యవిరచితా
వాక్యవృత్తిః ||

[download id=”398389″]